![]() |
СПАМПУЙЦЕ ПРЭЗЕНТАЦЫЮ POWER POINT |
![]() |
СПАМПУЙЦЕ ТЭОРЫЮ І ЗАДАННІ Ў WORD |
![]() |
СПАМПУЙЦЕ РАЗДАТКУ Ў WORD |
Паронімы (частка 1) заняткі № 15 “Свята”
Паводле падабенства значэння вылучаюцца сінонімы, а паводле падабенства формы – амонімы і паронімы. Прычым калі амонімы – гэта словы, тоесныя па форме, дык паронімы – блізкія (але не тоесныя) па вымаўленні і напісанні.
Да паронімаў звычайна адносяць аднакарэнныя словы: касцісты – касцявы – касцяны, вретаны́ – ве́траны – ветравы́.
Рэдка да паронімаў далучаюць таксама ўсе блізкія па гучанні словы, нават калі яны не з’яўляюцца аднакарэннымі: бойлер – бройлер, лоцман – боцман. Аднак такі падыход не лічыцца навуковым.
Такім чынам, па сваёй структуры паронімы падзяляюцца на:
- прыставачныя (увесці – узвесці, прачыніць – прычыніць);
- суфіксальныя (бялець – бяліць, вуглавы – вуглаваты, балотны – балоцісты);
- фінальныя, якія адрозніваюцца канчаткамі (пралаз – пралаза, груд – груда).
Трэба памятаць, што паронімы не могуць узаемазамяняцца ў тым самым кантэксце без парушэння сэнсу выказвання. Нельга сказаць: Гэта мой маладжавы (ці малады) брат, яму толькі споўнілася 7 гадоў. Трэба: гэта мой малодшы брат.
Няправільнае ўжыванне паронімаў звычайна сведчыць пра нізкі ўзровень валодання мовай ці недастатковыя веды ў той ці іншай галіне. У выпадку, калі такая замена паронімаў адбываецца свядома, яна служыць мастацкім прыёмам павышэння выразнасці тэксту.
Калі паронімы – гэта роднасныя словы, то такі прыём называецца параніміяй: “Як многа ў нас прабачлівасці! Як мала ў нас прадбачлівасці!” (Г. Бураўкін).
А калі гаворка ідзе пра сугучныя, але няроднасныя словы, тады мы маем справу з так званай паранамазіяй: Яны не вучо́ныя, а ву́чаныя. Або ў Барадуліна: “Гадавалі агонь, І ён гадаваў, І свяціў, І свянціў, Грэў, карміў, гатаваў”. Замест “шляхетная паненка” ў перакладзе Гарганцюа і Пантагруэля на беларускую мову перакладчык Зміцер Колас ужывае “шлюхетная паненка”. Так званыя антыпрыказкі таксама з іх ліку: Пазнаюць птушку па памёце (замест традыцыйнага “па палёце”).
Заданне
УВАГА! Каб пабачыць правільныя адказы, вылучыце курсорам вобласць побач з зорачкай!
Патлумачце значэнне наступных словаў:
Абяцанка – абяцанне
*Абяцанка — няпэўнае, несур’ёзнае абяцанне, выкананне якога малаверагодна. Абяцанкі-цацанкі, а дурню радасць.
*Абяцанне – дабравольна ўскладзены на сябе абавязак выканаць што-н. Урачыстае абяцанне.
агідлівы – агідны
*Агідлівы — які адчувае і выказвае агіду, гадлівасць да каго-чаго-н. Сінонімы: брыдлівы, грэблівы. Агідлівае стаўленне
*Агідны — які выклікае агіду; вельмі дрэнны. Сінонімы: брыдкі, гадкі. Агідны чалавек.
альянс – альяс
*Альянс — саюз, аб’яднанне на аснове дагаворных абавязкаў. Уступіць у альянс
*Альяс — трапічная расліна з тоўстымі прадаўгаватымі калючымі лістамі. Сінонім: алоэ. На падаконніку стаяў зялёны альяс.
асмуглы – асмужаны – асмяглы
*Асмуглы — цёмны, смуглы; абветраны, загарэлы. Асмуглы твар.
*Асмужаны — зацягнуты смугою; туманны, імглісты. Асмужаны лес.
*Асмяглы — перасохлы, сухі. Асмяглыя вусны.
вар’яваць – вар’яцець
*Вар’яваць — 1. быць у стане крайняга ўзбуджэння, раз’юшанасці, злосці. Вар’яваць з-за дробязяў. 2. раздражняць, злаваць, даводзіць да шаленства. Не трэба яго вар’яваць.
*Вар’яцець. — 1. траціць розум, даходзіць да псіхічнага расстройства. У адзіночнай турэмнай камеры чалавек нярэдка вар’яцее. 2. перан. бурна і хаатычна праяўляцца. Маланкі вар’яцелі.
вуж – вужака
*Вуж — адна з неядавітых змей сямейства паўзуноў. Стары бяскрыўдны вуж.
*Вужака — разм. змяя, гадзюка. Панічны страх перад вужакамі.
газ – газа
*Газ — агульная назва гаручых газападобных ці парападобных рэчываў, якія скарыстоўваюцца для ацяплення, асвятлення і інш. У вёску правялі газ.
*Газа — гаручая вадкасць, якая атрымліваецца пры перапрацоўцы нафты. Рус. керосин. Газа гарэла дрэнна.
ёмісты – ёмкі
*Ёмісты — здольны змясціць у сабе вялікую колькасць чаго-н. Сінонім: умяшчальны. Ёмістая пасудзіна.
*Ёмкі — 1. якім добра і прыемна карыстацца. Сінонім: зручны. Ёмкае крэсла. 2. зграбны, спрытны. Сінонім: лоўкі.
княгіня – князёўна – княжна
*Княгіня — жонка князя.
*Князёўна — незамужняя дачка князя; княжна.
*Княжна — незамужняя дачка князя; князёўна.
наедак – наедзь
*Наедак — разм. тое, чым можна наесціся; пажыўнасць ежы. З груш — слабы наедак!
*Наедзь — камень на зубах у каня. Цёмная наедзь.
папраўны – папраўчы
*Папраўны — які можна паправіць. Папраўная памылка.
*Папраўчы — прызначаны для папраўлення, перавыхоўвання каго-н. Папраўчая калонія.
пілаванне – пілавінне
*Пілаванне — разразанне пілой; рэзанне. Пілаванне дрэваў.
*Пілавінне — адходы пры пілаванні. Сінонім: апілкі. Жоўтае пілавінне.
піткі – пітны – піўны
*Піткі. — разм. які добра, прыемна піць. Піткі квас.
*Пітны — прыгодны для піцця; які п’юць. Пітная вада.
*Піўны — які мае адносіны да піва; прызначаны для піва. Піўны кіёск.
прадвесне – прадвесце
*Прадвесне — час, які папярэднічае вясне; перадвясенняя пара. Цёплае прадвесне.
*Прадвесце — З’ява, прымета, якая прадвяшчае надыход, наступленне чаго-н. Прадвесце сур’ёзных зменаў.
скарбніца – скарбонка
*Скарбніца — сукупнасць культурных, духоўных ці матэрыяльных каштоўнасцей; месца іх захоўвання; крыніца чаго-н. Культурная скарбніца.
*Скарбонка. — 1. Невялікая скрыначка (гліняная пасудзіна рознай формы) з вузкай шчылінай для апускання манет з мэтай іх накаплення, захоўвання, зберажэння. На камодзе стаяла гліняная скарбонка. 2. бляшанка для збору ахвяраванняў (у царкве, на відовішчах і г.д.).
трасяніна – трасянка
*Трасяніна — 1. калыванне, падкідванне пры яздзе па няроўнай дарозе. Усчалася трасяніна. 2. разм. Сварка, калатня.
*Трасянка — 1. — Стрэсенае з саломай сена на корм жывёле. Нясмачная трасянка. 2. – Беларуска-руская паўмова. Камічная трасянка.