Неалагізмы – гэта словы, значэнні словаў або словазлучэнні, якія нядаўна з’явіліся ў мове, і навізну якіх адчуваюць самі носьбіты мовы.
Паводле даследавання, у ангельскай мове кожны дзень з’яўляецца ў сярэднім 15 неалагізмаў, аднак столькі ж словаў выходзіць штодзённа з актыўнага ўжытку. У дачыненні да беларускай такога даследавання ніхто не праводзіў, але, безумоўна, і ў нашай мове, асабліва ў апошнія гады, з’явілася шмат новых словаў. Звязана гэта, у першую чаргу, з неабходнасцю ў грамадстве даць назвы новым прадметам, з’явам, паняццям (мультыварка, ралап і г.д.)
У гісторыі беларускай мовы найбольш актыўны перыяд утварэння новай лексікі выпаў на 20-ыя гады ХХ стагоддзя, калі фармавалася беларуская тэрміналогія і была патрэба ўвесці ў мову вялікую колькасць новых словаў. Стваральнікі тэрміналогіі таго часу ў першую чаргу арыентаваліся на ўнутраныя сродкі мовы, а не на запазычанні (пурызм). Гэта праявілася ва ўвядзенні агульнаўжывальных словаў з новымі значэннямі (лад, стан – у лінгвістыцы, астача, велічыня – у матэматыцы), утварэнне новых словаў з уласнага матэрыялу (кісліна = кіслата, роўніца = плоскасць, нізкавокасць = блізарукасць), а таксама ў калькаванні іншамоўных словаў (правапіс = арфаграфія, нячуласць = анастэзія, жыццяпіс = біяграфія, займеннік, лічэбнік, злучнік). Значная частка са створаных у 20-ыя гады тэрмінаў увайшла ў актыўны склад мовы, а некаторыя тэрміны так і не прыжыліся і былі замененыя.У другой палове мінулага стагоддзя ў беларускай мове таксама ўзнікалі неалагізмы, але гэта, часцей за ўсё, былі калькі або запазычанні з рускай мовы. Узнікалі нават кур’ёзныя сітуацыі, калі слова калькавалася з рускай, а сама рэалія для рэспублікі была неактуальная. Так адбылося са словам іншамаркаяк антонімам да аўтамабіля ўласнай вытворчасці, бо, у адрозненне ад Расіі, у Беларусі легкавыя аўтамабілі не выпускаліся, таму для нас усе аўтамабілі – іншамаркі)))
Сёння зноў у беларускую мову трапляе вялікая колькасць неалагізмаў, але цяпер гэта, у першую чаргу, запазычанні з іншых моваў (пераважна ангельскай) у кампутарнай, нанатэхналагічнай, эканамічнай і іншых галінах, дзе адбываецца бурнае развіццё. Прычым гэта не толькі тэрміны і нейтральная лексіка (лізінг, клірынг, тэг,дыгітальны,ланч), але і так званы слэнг (дывайс, лайкнуць). З’яўленне неалагізмаў можа быць таксама абумоўлена і палітычнымі рэаліямі. Так, самымі ўжывальнымі неалагізмамі за апошнія некалькі месяцаў сталі словы еўрамайдан і цітушкі.
Дарэчы, выраз мова нанова ў значэнні масавых бясплатных курсаў беларускай мовы – таксама неалагізм!!!
Заданне
Патлумачце значэнне неалагізмаў. Падбярыце сінонімы, калі гэта магчыма:
УВАГА! Каб пабачыць слушныя варыянты адказаў, вылучыце поле справа курсорам.
Патэрн – мадэль, узор, стыль паводзінаў < Правільны адказ схаваны тут (вылучыце курсорам). Ніжэй – тое самае.
Фідбэк – зваротная сувязь
Рытэйлер – сетка продажу ўраздроб
Адвертайзінг – рэклама
Істэблішмэнт – уплывовыя колы, улада, штат арганізацыі
Дэдлайн – час здачы праекта
Бэкграўнд – біяграфія, гісторыя падзеяў
Піяр-менеджар, піяршчык – спецыяліст па сувязях з грамадскасцю
Самапіяр – самарэклама
Зафрэндзіць – далучыць да сяброў у сацыяльных сетках
Расшэрыць (расшарыць) – распаўсюдзіць, разаслаць
Лайкнуць – упадабаць
Бэкап – рэзервовая копія, часовы замяшчальнік
Лузер — няўдачнік
Юзер – карыстальнік
СПА - водалячэнне (ад лац. SanitasproAqua – здароўе праз ваду)
Інтэрнэт-кома/ сеціўная кома – сядзець за кампутарам/планшэтам гадзінамі, не рэагуючы на знешнія праявы
Кіберхондрык –створана па мадэлі слова іпахондрык, той, хто вышуквае ў сеціве пацверджанні сваім хутчэй за ўсё ўяўным хваробам
Святочныя кілаграмы –лішняя вага, наетая падчас святаў і адпачынку
Офісныя рукі – пяшчотныя, гладкія рукі, не звыклыя да фізічнай працы
Руская раніца – раніца пасля вечарынкі, на якой пілі выключна гарэлку
Перадарунак – перадораны падарунак
Мікрахвалёвае мысленне – жыццёвая філасофія: калі нешта нельга зрабіць хутчэй чым за 5 хвілін, гэтага не варта рабіць увогуле
Пакаленне ХL – пакаленне людзей з атлусценнем
Вочы панды – вочы пасля бяссоннай ночы
Офісны прывід – супрацоўнік, які практычна заўсёды адсутнічае на працоўным месцы і ягоныя абавязкі выконваюць за яго іншыя
Лук – 1. сілуэт; 2. добра прадуманы вобраз, створаны пры дапамозе падабранага адзення, аксэсуараў, прычоскі
Трэнд – у дачыненні да моды – актуальны напрамак
Брэнд –марка тавару
Монабрэндавы буцік – крама, што рэалізуе прадукцыю толькі аднаго брэнда
Лімітэд эдышн – калекцыя брэндаў, выпушчаных у абмежаванай колькасці
Маст-хэв – нейкая супермодная рэч, якую ўсе стылісты раяць прыдбаць, рэч, без якой вам не абысціся, калі вы хочаце быць модным і сучасным
Мас-маркет – («масавы рынак») – прадукцыя, звычайна разлічаная на сярэдні клас, на “масавага спажыўца”, якая адрозніваецца сярэднім узроўнем якасці і дэмакртычнасцю коштаў
Рэпліка – добра выканананая падробка пад вядомы брэнд