ГІСТОРЫЯ МОВЫ Тарашкевіца і наркамаўка

пра нас

прэса

каманда

кантакты

Пра курсы

Менск Астравец Бабруйск Баранавічы Барысаў Берасце Браслаў Віцебск Гародня Гомель Магілёў Маладзечна Рэчыца Салігорск Светлагорск

ГАРАДЫ : МЕНСК

Заняткі

01.03.2015

ГІСТОРЫЯ МОВЫ Тарашкевіца і наркамаўка

Асноўныя адрозненні

Т а р а ш к е в і ц а			Н а р к а м а ў к а
Фанетыка, правапіс, вымаўленне
Асімілятыўная мяккасць
Адбываецца пасля J: *зьезд, разьём* (выкл. губныя і выбуховыя: *аб’ява, ад’езд) Перадаецца на пісьме сьнег, насеньне*			Не адбываецца пасля J: *з’езд, раз’ём* Не перадаецца на пісьме *снег, насенне*
Яканне
Часціца не і прыназоўнік *без* перад націскам мяняюцца на ня і *бяз: ня веру, бяз нас*			Часціца не і прыназоўнік *без* заўсёды пішуцца нязменна: *не веру, без нас*
Прыстаўныя гукі
Прыстаўныя в і г ужываюцца больш шырока, асабліва ў запазычаннях: *Ворша, гістэрыка*					Прыстаўныя в і г звычайна не ўжываюцца ў запазычаннях і геаграфічных назвах: *Орша, істэрыка* Выкл: *унія* і *вунія*
Ў — У
Існуе вялікая літара Ў: *да Ўльляны, ва Ўругваі*						Не існуе вялікай літары, толькі ў: *да Ульяны, ва Уругваі*
Асіміляцыя зычных
1. У зваротных формах дзеяслова перадаецца на пісьме: *мыесься, зьбіраесься* 2. Спалучэнне дз: *суседзкі, ірландзкі*								1. У зваротных формах дзеяслова не перадаецца на пісьме:*мыешся, збіраешся2. Спалучэнне дс:суседскі, ірландскі*
Канцавыя фарманты назоўнікаў
Вымаўляецца і пішацца: *Слуцак, Полацак, метар, літар*							Вымаўляецца і пішацца: *Слуцк, Полацк, метр, літр*
Адаптацыя запазычанняў
1. Гук л перадаецца мякка (як у польскай мове): *лёгіка, цыкль*			1. Гук л перадаецца цвёрда(як у рускай мове): *логіка, цыкл* Выкл: *лямпа, лямант*
2. Гукі *з, с, н, б, п, в, м* у корані слова звычайна цвёрдыя: *сыгнал, газэта*			2. Гукі *з, с, н, б, п, в, м* у корані слова звычайна мяккія: *сігнал, газета*
3. Спалучэнні *іё, ыю, ію: трыё, радыюс*			3. Спалучэнні *іа, ыу, іу: трыа, радыус* Выкл: *радыё*
4. Грэчаская літара β перадаецца як б: *барбар, Базыль*			4. Грэчаская літара β перадаецца як в: *варвар, Васіль*
5. Грэчаскія літары ϴ (радзей ϕ) перадаюцца як *т, хв, п, ф: міт, хворма, пасоля, фальш*			5. Грэчаскія літары ϴ (радзей ϕ) перадаюцца як ф: *міф, форма, фасоля, фальш*
6. на пачатку слова перад галоснай звычайна не ўзнікае j ці і: Э*ўропа, ерогліф*			6. на пачатку слова перад галоснай звычайна ўзнікае j ці і: *Еўропа, іерогліф*
Граматыка
1. Несупадзенне ў родзе (жаночы род): *тэза, філія*			1. Несупадзенне ў родзе (мужчынскі род): *тэзіс, філіял*
2. У родным скл. назоўнікаў адз. л. мужчынскага і ніякага роду дамінуе народны канчатак –у: *камітэту, Менску*			2. У родным скл. назоўнікаў адз. л. мужчынскага і ніякага роду над канчаткам *– у* пераважае канчатак –а: *камітэта, Мінска*
3. У месным скл. назоўнікаў адз. л. жаночага роду канчатак –е: *па тэлефоне*			3. У месным скл. назоўнікаў адз. л. жаночага роду канчатак *–у:* *па тэлефону*
4. У родным скл. назоўнікаў мн. л. мужчынскага і ніякага роду канчатак *–аў: моваў, магчымасьцяў*			4. У родным скл. назоўнікаў мн. л. мужчынскага і ніякага роду канчатак *–аў* ужываецца абмежавана: *моў, магчымасцей*
5. У давальным скл. назоўнікаў мужчынскага і ніякага роду мн.л. пад націскам канчаткі *–ом/-ём:* *братом, палём*			5. У давальным скл. назоўнікаў мужчынскага і ніякага роду мн.л. пад націскам канчаткі *–ам/-ям:* *братам, палям*
6. У месным скл. назоўнікаў мужчынскага і ніякага роду мн.л. пад націскам канчаткі *–ох/-ёх:* *у братох, на палёх*			6. У месным скл. назоўнікаў мужчынскага і ніякага роду мн.л. пад націскам канчаткі *–ах/-ях:* *у братах, на палях*
7. Пашыраны займеннікі *ягоны, ейны, іхні*			7. Пашыраны займеннікі *яго, яе, іх* (формы *ягоны, ейны, іхні* дапушчальныя ў гутарковай мове)
8. Формы загаднага ладу мн.л. дзеясловаў 2 асобы на –*эце/-еце: бярэце, кладзеце* Пашыраны сінтэтычныя формы загаднага ладу ў 1 асобе: *будзьма, чытайма*			8. Формы загаднага ладу мн.л. дзеясловаў 2 асобы на –*ыце/-іце: бярыце, кладзіце* Сінтэтычныя формы загаднага ладу ўжываюцца абмежавана, замест іх – формы цяперашняга і будучага часу, а таксама складаныя формы: *будзем, чытаем, давай будзем, давай чытаць*
9. Выкарыстоўваюцца толькі дзеепрыметнікі з суфіксамі –н- і –т-: *вітаны, існы, наеты*			9. Дапушчальна ўжыванне дзеепрыметнікаў з суфікамі –ем-, -уч-/-юч-, -*еўш-/-эўш-* і інш.: *вітаемы, існуючы, наеўшыйся*
Словаўтварэнне
1. Пашыраны суфікс –*нік- у назоўніках: закупнік, перавознік*				2. Пашыраны суфіксы –*чык-/-шчык- у назоўніках: закупшчык, перавозчык*
2. Паслядоўна ўжываецца прыстаўка су- ў назоўніках: *суўдзельнік, суўладальнік*				2. Паслядоўна ўжываецца прыстаўка *са-* ў назоўніках: *саўдзельнік, саўладальнік*
3. Адсутнасць фарманта *–ір-/-ыр-* у дзеясловах: *маскаваць, маршаваць* Выкл: *буксіраваць, камандзіраваць*				3. Шырокае ўжыванне фарманта –*ір-/-ыр- у дзеясловах: маскіраваць, маршыраваць*
Сінтаксіс
1. Выбар прыназоўнікаў пры кіраванні*: па вайне, камітэт у справах, з прычыны, на загад* і інш.		1. Выбар прыназоўнікаў пры кіраванні: *пасля вайны, камітэт па справах, па прычыне, па загаду* і інш.
2. Ужываецца канструкцыя *вучыцца* + родны скл.: *вучыцца спеваў, вучыцца музыкі*		2. Ужываецца канструкцыя *вучыцца* + давальны скл.: *вучыцца спевам, вучыцца музыцы*
3. Поўныя формы дзеепрыметнікаў: *было зробленае, былі звязаныя*		3. Кароткія формы дзеепрыметнікаў: *было зроблена, былі звязаны*
4. Пасля дзеясловаў *быць, стаць* уласцівы назоўнік у назоўным скл.: ён быў добры сябра		4. Пасля дзеясловаў *быць, стаць* уласцівы назоўнік у творным скл.: ён быў добрым сябрам
Лексіка
1. Пераважаюць уласнабеларускія словы, неалагізмы і паланізмы або словы, што патрапілі ў мову праз польскую: *адсотак, хаўрус/зьвяз, позва/пазоў, фатэль, намёт* і інш.	1. Пераважае агульная з рускай лексіка, русізмы або словы, што патрапілі ў мову праз рускую: *працэнт, саюз, павестка, крэсла, палатка* і інш.
2. Народны імяннік: Юрась, Юрок, Юрка, Юра	2. Праваслаўны кананічны імяннік: Юрый