Народны пераклад знакамітай кнігі Андрэя Жвалеўскага і Яўгеніі Пастэрнак “Час заўжды добры”.
Сябры! “Мова Нанова” працягвае акцыю — перакладаем разам бестселер!
Беларускія пісьменнікі Андрэй Жвалеўскі і Яўгенія Пастэрнак выдалі супольна шмат кніг, але самай паспяховай аказалася кніга “Время всегда хорошее” — яе наклад перавысіў 70 тысяч асобнікаў.
Цяпер аўтары хочуць, каб твор пабачыў свет і па-беларуску. Спадар Андрэй сам выканаў пераклад, але вырашыў выставіць яго на “народнае абмеркаванне”, бо прызнаецца, што ведае беларускую мову недасканала.
Штотыдзень мы будзем вывешваць па адной частцы — і просім вас узяць самы гарачы ўдзел у абмеркаванні. Для зручнасці абзацы пранумараваныя. Пакідайце каментары на ўзор: “У абзацы 16 слова “…” лепш замяніць на слова “…”
Для зручнасці мы зрабілі на галоўнай старонцы сайта банер у правым слупку — “Мова Нанова перакладае бестселер”. Туды будуць вывешвацца ўсе часткі перакладу.
Калі акцыя ўдасца і пераклад будзе даведзены да ладу, аўтары гатовыя перадаць бясплатна аўтарскія правы на выданне беларускай версіі бестселера.
А вось, што даслаў у якасці прадмовы да праекта сам Андрэй Жвалеўскі.
Жвалеўскі / Пастэрнак
Андрэй Жвалеўскі і Яўгенія Пастэрнак — пісьменнікі, якія нарадзіліся і жывуць у Беларусі, але пішуць на рускай. Большая частка іх кніг выдаецца ў Расіі, там жа і разыходзяцца наклады, там жывуць амаль што ўсе іх чытачы, там пісьменнік Жвалеўскі/Пастэрнак атрымоўвае літаратурныя прэміі. Гэта крыўдна, у першую чаргу, самім Андрэю і Яўгеніі. Спрабавалі друкавацца ў беларускіх выдавецтвах, але і на роднай зямлі кніжкі выходзяць толькі на рускай мове. Пакуль што існуе адзіны пераклад на беларускую — аповесць “Гімназія № 13” выйшла ў часопісе “Маладосць”.
Таму пісьменнікі вырашылі самі перакласці самую вядомую і “тытулаваную” сваю кнігу — “Время всегда хорошее”. Але гэта можа адбыцца толькі пры падтрымцы ўсіх, хто добра валодае мовай.
Коратка пра аўтараў: разам пішуць з 2004 года, за гэты час выйшла 14 кніг агульным накладам каля 700 000. Самыя паспяховыя кніжкі напісаныя для падлеткаў. Лаўрэаты і фіналісты прэмій “Заветная мечта”, «Книгуру», «Алые паруса», «Алиса», імя В. Крапівіна, імя С. Міхалкова і г.д.
О проекте / Аб праекце
Паважаныя сябры!
Я беларус, але, як і большасць сучасных беларусаў, дрэнна валодаю роднай моваю. Непрыемна.
А еще я писатель, так что для меня плохое владение инструментом — профессиональный позор.
Таму я вырашыў правесці эксперымент: перакласці на беларускую ўласную кнігу “Время всегда хорошее”. Яна напісаная ў сааўтарстве з Яўгеніяй Пастэрнак, але Жэня пакуль на такую рызыку, як аўтыразаваны пераклад, не адважваецца.
Но сам я не справлюсь. Не хватает чувства языка. Не хватает языковой практики. Поможете мне?
Работаць прапаную так: я перакладаю пэўны кавалак тэксту і выкладаю на сайце. Вы чытаеце, робіце заўвагі, адказваеце на пытанні. На сайце ж мы усё абмяркоўваем, і я прымаю канчатковае рашэнне.
Буду благодарен за любые, самые жесткие комментарии, но еще раз повторяю: окончательное решение остается только за мной. Без обид. Дело в том, что текст придется редактировать, он слегка морально устарел.
Напрыклад, калі мы пісалі кніжку ў 2008 годзе, уводзілі таямнічыя прылады пад назваю “комики”. Але сёння ўжо відавочна, что ніякіх “комиков” няма, а ёсць смартфоны ды планшэты. Асобныя моманты проста трэба ўдакладніць, “прычасаць” па літаратурных прычынах.
Проект предполагается полностью бесплатный. И переводчик, и его добровольные помощники денег не получат. Зато белорусские подростки получат еще одну книгу из их жизни, а не из жизни партизан и «мужыкоў-беларусаў».
Калі ж нехта пажадае выдаць гэты пераклад на паперы — калі ласка, але з афіцыйнай згоды аўтараў кнігі. Але і ў гэтым выпадку за пераклад плаціць не прыйдзецца.
Надеюсь на помощь и беспощадную критику.
Ваш
Андрэй Жвалеўскі
Витя, 10 апреля 1980 года, вечер (Часть 4)
Віця, 10 красавіка 1980 года, вечар (Частка 4)
1. Вечером мне надо было готовиться к политинформации. Как раз шла передача про то, как американские империалисты пытаются сорвать Олимпиаду в Москве, а люди доброй воли им не дают этого сделать. Но я никак не мог сосредоточиться — сидел и думал про Женьку. Он, конечно, неправ, но все равно на душе было противно. | 1. Увечары мне трэба было рыхтавацца да палітінфармацыі. Якраз ішла перадача пра тое, як амерыканскія імперыялісты спрабуюць сарваць Алімпіяду ў Маскве, а людзі добрай волі ім не даюць гэтага зрабіць. Але я ніяк не мог засяродзіцца — сядзеў і думаў пра Жэньку. Ён, вядома, няправы, але ўс ё адно на душы было брыдка. |
2. В конце концов я понял, что ничего не понимаю из рассказа диктора и выключил телевизор. К ужину придет папа, принесет «Правду» и «Советскую Белоруссию» — перепишу оттуда. Я позвонил Женьке, но трубку подняла бабушка. | 2. Урэшце я зразумеў, што нічога не разумею з слоў дыктара, і выключыў тэлевізар. Да вячэры прыйдзе тата, прынясе «Праўду» і «Савецкую Беларуссію» — перапішу адтуль. Я патэлефанаваў Жэньцы, але трубку падняла бабуля. |
3. — Он уже второй час где-то бегает. Ты ему скажи, Витенька, — голос у Женькиной бабушки был скрипучий, но приятный, — чтобы он шел домой! Я волнуюсь! Скоро стемнеет! | 3. — Ён ужо другую гадзіну недзе гойсае. Ты яму скажы, Віценька, — голас у Жэнькінай бабулі быў рыпучы, але прыемны, — каб вяртаўся. Я хвалююся! Хутка сцямнее! |
4. Я наскоро пообещал и побежал во двор. То, что пришлось говорить с виновницей всей этой истории, расстроило меня еще больше. Бабушка, конечно, старенькая, лет пятьдесят, а то и все семьдесят, но это ее не оправдывало. Нельзя так подводить родного внука! | 4. Я хуценька паабяцаў і пабег ва двор. Тое, што давялося размаўляць з віноўніцай гэтай гісторыі, раз’юшыла мяне яшчэ больш. Бабуля, зразумела, старэнькая, гадоў пяцьдзесят, калі не ўсе семдзесят, але яе гэта не апраўдвае. Нельга так падводзіць роднага ўнука! |
5. Архипыча я пошел искать на нашей груше — той, что возле трансформаторной будки. Даже листьев на ней еще не было, но на дереве так классно сидеть и болтать ногами! Ветки густые, ты всех видишь, а тебя — никто! | 5. Архіпыча я пайшоў шукаць на нашай грушы — што каля трансфарматарнай будцы. Нават лісця на ёй пакуль што не было, але на дрэве так файна сядзець і матляць нагамі! Галіны густыя, ты ўсіх бачыш, а цябе — ніхто! |
6. — Женька! — крикнул я, подходя. — Слазь, поговорить надо! | 6. — Жэнька! — крыукнуў я здалёк. — Злазь, пагутырыць трэба! |
7. С груши послышалось хихиканье. Пришлось лезть самому. Архипыч сидел на самой верхушке, куда я всегда боялся долазить. Когда я был маленьким, еще во втором классе, я навернулся с самой нижней ветки этой груши, и с тех пор жутко боюсь высоты. Сейчас тоже не полез наверх, устроился на любимой ветке в самом центре дерева. Ветка была толстая, надежная, и изгибалась очень удобно — как спинка кресла. | 7. З грушы данеслося хіхіканне. Давялося лезці самому. Архіпыч сядзеў на самай верхавіне, куды я заўсёды баяўся ўлазить. Калі я быў маленькім, яшчэ ў другім класе, я шлёпнуўся з самай ніжняй галінкі гэтай грушы, і з тых часоў жудасна баюся вышыні. Зараз таксама не палез уверх, прымасціўся на любімай гпліне ў самым цэнтры дрэва. Галіна была тоўстая, надзейная і выгібалася вельмі ўтульна — як спінка крэсла. |
8. — Чего молчишь? — сердито спросил я. — Молчит… Хихикает… | 8. — Чаго маўчыш? — сярдзіта запытаўся я. — Маўчыц… Хіхікае… |
9. — Здорово, Тарас! — отозвался Женька. | 9. — Здароў, Тарас! — адгукнуўся Жэнька. |
10. Тарасом звал меня только он, по имени украинского писателя. Мы его еще не проходили, но Женька прочитал половину домашней библиотеки, в том числе и этого Тараса Шевченко. Причем читал бессистемно, все подряд, что под руку попадется. Я так не мог, я читал книги строго по порядку. Пытался даже Большую Советскую Энциклопедию освоить, но сломался на втором томе. Слишком много незнакомых слов оказалось. Зато Пушкина прочитал всего — от первого тома до последнего. Сейчас начал Гоголя. | 10. Тарасам мяне называў толькі ён, па імі ўкраінскага пісьменніка. Мы яго яшчэ не праходзілі, але Жэнька прачытаў палову хатняй бібліятэцы, у тым ліку і гэтага Тараса Шаўчэнку. Прытым чытаў бессістэмна, усё запар, што пад руку трапіцца. Я так не мог, я чытаў кнігі строга па парадку. Спрабаваў нават Вялікую Савецкую Энцыклапедыю асвоіць, але зламаўся на другім томе. Зашмат незнаёмых слоў апынулася. Затое Пушкіна прачытаў усяго — ад першага тома да апошняга. Цяпер пачаў Гогаля. |
11. Обычно мне нравилось, когда Женька звал меня Тарасом, но сегодня я почему-то обиделся. | 11. Звычайна мне падабалася, калі Жэнька зваў мяне Тарасам, але сёння я чамусці пакрыўдзіўся. |
12. — Я не Тарас! Я Виктор! | 12. — Я не Тарас! Я Віктар! |
13. — Ты чего такой злой, Тарас? — удивился Женька. | 13. — Ты чаго такі злы, Тарас? — здзівіўся Жэнька. |
14. — Ничего! — огрызнулся я. — Говорю тебе: слезай, надо поговорить! А ты чего? | 14. — Нічога! — агрызнуўся я. — Ці чуў: злазь, трэба пагутарыць! |
15. — Давай лучше ты ко мне! Тут здорово! | 15. — Давай лепш ты да мяне! Тут фэцка! |
16. Лезть не хотелось, но пришлось. Разговор был такой, что… В общем, не хотелось о нем кричать на весь двор. | 16. Лезці не хацелася, але прышлося. Размова была такая, што… Карацей, не тая, каб крычаць на ўвесь двор. |
17. Когда я осторожно уселся на ближайшую к Архипычу ветку, тот завопил: | 17. Калі я асцярожна ўсеўся на бліжэйшую да Архіпыча галіну, той загаласіў: |
18. — Качка! Свистать всех наверх! — и принялся раскачивать верхушку. | 18. — Гайданка! Свістаць усіх наверх! — і пачаў калыхать верхавіну. |
19. Я вцепился в ветку изо всех сил и взмолился: | 19. Я ўшчаперыўся ў галіну што было моц і папрасіў: |
20. — Хватит! Сломается! | 20. — Хопіць! Зломіцца! |
21. — Не сломается! — возразил Женька, но «качку» все-таки прекратил. — Так чего ты хотел? | 21. — Не зломіцца! — запярэчыў Жэнька, але “гайданку” усё ж такі спыніў. — Дык чаго ты хацеў? |
22. Я стал рассказывать про разговор с вожаткой и завучихой. Чем больше рассказывал, тем мрачнее становился Женька. Да и меня все больше мутило — то ли от высоты, то ли еще от чего. Когда добрался до самого неприятного, то пришлось даже замолчать на минутку, а то меня точно стошнило бы. | 22. Я пачаў распавядаць пра размову з важаткай і завучыхай. Чым больш распавядаў, тым больш зморчным рабіўся Жэнька. Ды й мяне ўсё больш нудзіла — хіба то ад вышыні хіба ад чаго яшчэ. Калі дайшоў да самага непрыемнага, мусіш нават змоукнуць на хвіліку, каб не вырвала. |
23. — И чего они хотят? — спросил Архипыч, и в этот момент голос у него стал такой же скрипучий, как у его бабки. | 23. — І чаго ім трэба? — запытаўся Архіпыч, і ў гэты момант голас у яго стаў такі ж рыпучы, як у яго бабкі. |
24. Я кое-как продышался и ответил: | 24. Я сяк-так прадыхаўся і адказаў: |
25. — Чтобы ты сказал, что бога нет! Прямо перед всем классом! | 25. — Каб ты сказаў, што бога няма! Прама перад усім класам! |
26. — И все? — Женька сразу повеселел. | 26. — І ўсё? — Жэнька адразу павяселеў. |
27. — Не все, — признался я. — Надо, чтобы ты… в общем… сказал, что твоя бабушка неправильно поступила, что дала нам ту булку. И тебе стыдно, что она верит в бога. | 27. — Не ўсё, — прызнаўся я. — Трэба, каб ты… карцей… сказаў, што твая бабуля дрэнна зрабіла, што дала нам тую булку. І табе сорамна, што яна верыць у бога. |
28. — Ничего мне не стыдно! — опять заскрипел Женька. — Какая разница: верит или не верит? Она хорошая и добрая! | 28. — Нічога мне не сорамна! — зноў зарыпеў Жэнька. — Якая розніца: верыць ці не верыць? Яна добрая! |
29. — Это само собой. Но она ведь верит! Значит, тебе должно быть стыдно! | 29. — Гэта само сабой. Але яна ж верыць! Значыцца, табе мусіць быць сорамна! |
30. — Глупости это! Не буду я такого говорить! | 30. — Глупства гэта! Не скажу я такога! |
31. — Тогда с тобой знаешь что сделают? Из школы выгонят! | 31. — Тады з табою ведаеш, што зробяць? З школы выганяць! |
32. — Не выгонят! Я самый умный в классе! Если меня выгонять, то всех остальных тоже гнать надо! | 32. — Не выганяць! Я самы разумны ў класе! Калі мяне выганяць, дык усіх астатніх таксама гнаць трэба! |
33. Это было правдой. Архипыч никогда особо не зубрил, но получал одни «пятаки». Я тоже ходил в отличниках, но некоторые пятерки давались мне нелегко. Особенно по русскому языку — ну не мог я написать длинное слово, чтобы не было в нем исправлений! А по рисованию мне четверку вообще только из жалости поставили. Я прямую линию даже под линейку ровно провести не могу. Очень стараюсь, но все без толку. Эх, изобрести бы такую штуку, чтобы она сама линии рисовала! Кнопку нажал — линия, вторую нажал — круг, третью — какой-нибудь хитрый график, как в газете «Правда» на второй странице. А если бы штука еще сама ошибки исправляла… Но это уже, конечно, фантастика. | 33. Гэта было праўдай. Архіпыч ніколі не зубрыў, але атрымоўвал адны “пятакі”. Я таксама хадзіў у выдатніках, але іншыя пяцеркі даваліся мне нялёгка. Асабліва па рускай мове — ну не здольны я напісаць доўгае слова, каб не было ў ім паправак! А па маляванню мне чацверку наогул толькі з літасці паставілі. Я прамую лінію нават пад лінейку роўна правесці не магу. Вельмі стараюся, але ўсё дарма. Эх, как вынайсці такую штуку, каб яна сама лініі малявала! Кнопку націснуў — лінія, другу. Націснуў — круг, треццю — які-небудзь мудрагелісты граыік, як у газеце “Праўда” на другой старонцы. А калі б штука яшчэ сама памылкі выпраўляла… Але эта, зразумела, фантастыка. |
34. А вот Женька и математику с русским здорово знал, и по истории все даты помнил, и рисовал, почти как настоящий художник. Прав он, не выгонят такого хорошего ученика. Да я и сам не верил, когда говорил. Так, припугнуть хотел. | 34. А вось Жэнька і матэматыку з рускай файна ведаў, і па гісторыі ўсе даты памятаў, і маляваў, амаль як сапраўдны мастак. Ён мае рацыю, не выганяць такога добрага вучня. Ды я і сам не верыў, калі гаварыў. Так, прыстрашыць хацеў. |
35. — Ну, ругать будут! | 35. — Ну, лаяць будуць! |
36. — Пусть ругают! Поругают и отстанут! | 36. — Хай лаяць! Палаюцца ды адчэпяцца! |
37. Возразить было нечего. Хотя очень хотелось. Я понял, что завидую Женьке. Вот я очень не люблю, когда меня ругают. Не потому, что папа с мамой меня ругают — честно говоря, они дома редко бывают. Просто не люблю и все. Тут я вспомнил просьбу бабушки Архипыча. | 37. Супярэчыць было няма чаго. Хаця вельмі хацелася. Я зразумеў, што зайздрошчу Жэньцы. Вось я вельмі не люблю калі мяне лаюць. Не таму, што тата з мамай мяне лаюць — шчыра гаворачы, яны дома рэдка бываюць. Проста не люблю і ўсё. Тут я ўспомніў просьбу бабулі Архіпыча. |
38. — А тебя бабушка домой ждет, — мстительно сказал я. — Волнуется. | 38. — А цябе бабуля дахаты чакае, — посмтліва сказаў я. — Хвалюецца. |
39. Женька тут же дернулся, чтобы слезть, но удержался. Только девчонки бегут домой по первому зову. Мы еще немного поболтали, но минут через пять Архипыч небрежно сказал: | 39. Жэнька тут жа рвануўся, каб злезці, але стрымаўся. Толькі дзяўчынкі бягуць дадому па першаму клічу. Мы яшчэ трохі пабалбаталі, але хвілін праз пяць Архіпыч з лянцою сказаў: |
40. — Проголодался я что-то. Пойду перекушу! Пока. | 40. — Агаладаў я нешта. Пойду перакушу! Бывай! |
41. — Пока, — ответил я. | 41. — Бывай, — адказаў я. |
42. Женька лихо спрыгнул на землю и пошел неровной походкой — как будто ему очень хочется побежать, но надо сдерживаться. | 42. Жэнька лоўка саскокнуў на зямлю і пайшоў няроўнай паходкай — быццам яму вельмі хочацца пабегчы, але трэба стрымлівацца. |
43. Через пару метров он все-таки не выдержал и припустил бегом. Я слез в середину груши и еще немного посидел. У меня на шее, на одной ленточке с ключом, болтались старые папины часы, так что я мог следить за временем. Папа из своего обкома раньше девяти не придет, мама и того позже — она в вечерней школе работает. | 43. Праз пару метраў ён усё ж такі не вытрымаў і даў бегма. Я злез у сярэдзіну грушы і яшчэ трошкі пасядзеў. У мяне на шыі, на адной стужачцы с ключом, боўтаўся стары татаў гадзіннік, так што я мог сачыць за часам. Тата с свойго абкама раней дзевяці не прыйдзе, мама і таго пазней — яна ў вячэрняй школе працуе. |
44. Но скоро стало совсем скучно, и я поплелся домой. Вдруг я сообразил, что не сказал Женьке одну очень важную вещь, похолодел и бросился в подъезд изо всех сил. | 44. Але хутка стала зусім нудна, і я пацягнуўся дахаты. Раптам я сцяміў, што не сказаў Жэньке адну важную рэч, пахаладнеў і кінуўся ў пад’езд ва ўсю моц. |
45. Как бешеная пуля, я взлетел на свой четвертый этаж, быстро открыл дверь и схватился за телефон. На сей раз трубку взял сам Женька, и это было удачно. | 45. Як шалёная куля, я ўзляцеў на свій чацверты паверх, хутка адчыніў дзверы і схапіўся за тэлефон. На гэты раз трубку падняў сам Жэнька, і гэта было удала. |
46. — Ты только никому не говори, что я тебя про собрание предупредил! — выпалил я. | 46. — Ты толькі нікому не скажы, што я цябе пра збор папярэдзіў! — выпаліў я. |
47. — Почему? | 47. — Чаму? |
48. — Мне сказали, чтобы… что это должно стать для тебя… | 48. — Мне сказалі, каб… што гэта павінна стаць для цябе.. |
49. Я попытался вспомнить слово, которое употребила Васса, но не смог. | 49. Я паспрабаваў успомніць слова, якое ўжывала Тамерлан, але не здолеў. |
50. — Ну, в общем, неожиданно должно быть! | 50. — Ну, карацей, нечакана павінна быць! |
51. — Хорошо, не скажу! Пока. | 51. — Добра, не скажу! Бывай. |
52. Я положил трубку и немножко посидел. Меня все еще немного подташнивало. Неожиданно входная дверь распахнулась — я даже вздрогнул. На пороге стоял папа, но заходить не спешил. | 52. Я паклаў трубку і крышку пасядзеў Мяне ўсё яшчэ падванітоўвала. Нечакана щуваходная дзверь расчынілася — я нават уздрыгнуў. На парозе стаяў тата, але ўваходзіць не спяшаўся. |
53. — Что это? — строго спросил он, указывая на замок с наружной стороны. | 53. — Што гэта? — строга запытаў ён, паказваючы на замок з вонкаваго боку. |
54. Я промолчал. Вопрос, как говорит мама, риторический. В замке торчал мой ключ вместе с ленточкой и привязанными к ней часами. | 54. Я прамаўчаў. Пытанне, як гаворыць мама, рытарычнае. У замке тырчаў мой ключ разм с стужачкай і прывязаным да яе гадзіннікам. |
55. — Хорошо, что я пораньше домой пришел, — папа достал ключ из двери, вошел и прикрыл дверь за собой. — А если бы какой-нибудь вор? | 55. — Добра, што я раней дахаты прыйшоў, — тата дастаў ключ з дзверы, увайшоў і зачыніў дзвер за сабю. — А калі б які злодзей? |
56. По тону было понятно, что папа настроен на долгий рассказ про всякие важные вещи. Нужно было срочно что-то делать. | 56. Па інтанацыі было зразумела, что тата наладзіўся на доўгую размову пра розные важныя рэчы. Трэба было тэрмінова нешта рабіць. |
57. — Извини, папа! Я просто задумался, мне завтра про бойкот Олимпиады на политинформации надо рассказать, а я не все понимаю. | 57. — Выбачай, тата! Я просто задумаўся, мне заўтра пра байкот Алімпіяды на палітінфармацыі трэба распавесці, а я не ўсё разумею. |
58. Папа сам заядлый рыбак, но тут он клюнул не хуже какого-нибудь ерша. | 58. Тата сам заўзяты рыбак, але тут ён клюнуў не горш за якога-небудзь ярша. |
59. — А что там не понимать? — он сел на кресло, отложил ключ в сторону и принялся снимать ботинки. | 59. — А што там не разумець? — ён сеў у крэсла, адклаў ключ у бок і пачаў здымаць чаравікі. |
60. — Ну вот почему США не хотят ехать на Олимпиаду? Боятся проиграть? | 60. — Ну вось чаму ЗША не едуць на Алімпіяду? Баяцца прайграць? |
61. — Да нет, — усмехнулся папа, — тут все сложнее. Помнишь, мы про «холодную» войну говорили? | 61. — Не, — усмінуўся тата, — тут усё больш складана. Памятаеш, мы пра “халодную” вайну размаўлялі? |
62. Я кивнул. От сердца отлегло — папа пошел по новым рельсам. | 62. Я кіўнуў. Ад сэрца адлягло — тата перашоў на новыя рэйкі. |
63. — Так вот, в этой войне все средства хороши… | 63. — Дык вось, у гэтай вайне ўсе сродкі годныя… |